Właściwe odżywianie jest ważne podczas chorób onkologicznych. Dobór składników odżywczych zależy od organizmu chorego, cech biologicznych nowotworu, stopnia zaawansowania choroby ale także stosowanego leczenia a więc chemio- lub radio-terapii, które często mają wpływ na występowanie biegunek, wymiotów oraz wielu innych objawów mogących wpływać na zmniejszenie apetytu.
Problemem, który wpływa na zaburzenia odżywiania u pacjentów jest często występujące zapalenie błon śluzowych powstałych w wyniku prowadzonego leczenia. Oprócz zapalenia błon śluzowych przewodu pokarmowego dochodzi również do zaburzenia składu i funkcji mikrobioty jelitowej oraz niedoborów witamin z grupy B oraz witaminy K. Wszystko to wpływa na zaburzenia łaknienia, utratę elektrolitów, szybki rozpad białek mięśniowych oraz innych reakcji metabolicznych – prowadząc do stopniowego wyniszczenia organizmu.
Podczas leczenia onkohematologicznego dochodzi do zaburzeń systemu antyoksydacyjnego co skutkuje wzrostem ilości wolnych rodników we krwi a więc również uszkodzeniem komórek i DNA. Ważna jest więc suplementacja przeciwutleniaczy jak: witaminy C i E, selenu, cynku, karotenoidów oraz probiotyków i prebiotyków, które pomogą odbudować mikrobiotę jelitową. Zalecana jest również podaż substancji immunomodulujących a więc glutaminy i kwasów tłuszczowych omega-3.
Rodzaj diety oraz sposób jej podaży powinien być dostosowany do danego pacjenta, jego stanu odżywienia, wdrożonego leczenia i możliwości spożywania czy też przygotowywania potraw.
Stosowanie odpowiedniej diety można podzielić na cztery okresy:
- Okres I – przygotowujący do leczenia przeciwnowotworowego
Przed rozpoczęciem chemio-radioterapii należy spożywać wszystkie pokarmy tolerowane. W razie stwierdzenia stanu niedożywienia można wprowadzić suplementy pokarmowe, które stanowią łatwodostępne źródło białka, tłuszczów, węglowodanów, witamin oraz składników mineralnych. Ważne jest aby dobrać odpowiedni suplement, uwzględniając stan nerek i wątroby pacjenta. Można podawać również preparaty jednoskładnikowe a więc np. samo białko jeśli to właśnie na ten składnik jest zwiększone zapotrzebowanie. W przypadku nasilonej anoreksji należy najpierw włączyć odpowiednie leczenie żywieniowe a następnie podjąć chemioterapię, gdy organizm będzie silniejszy.
- Okres II – podczas leczenia przeciwnowotworowego
Od pierwszych 24 godzin chemioterapii należy spożywać produkty lekkostrawne, bogatobiałkowe oraz uzupełnione suplementami pokarmowymi. Najlepiej aby potrawy były o konsystencji papkowatej lub płynnej. Warto uważać na dodawany do suplementów acesulfam K – jest to słodzik, który może prowadzić do występowania biegunek.
- Okres III – podczas nasilenia działań niepożądanych leczenia przeciwnowotworowego
Po zakończonej chemioterapii dochodzi do zaburzeń trawienia i wchłaniania, niechęci do jedzenia, zaburzeń smaku i węchu, biegunek i wymiotów. To jest ważny czas, w którym należy zadbać o stan odżywienia pacjenta. Początkowo należy rozważyć żywienie parenteralne (dożylne) lub enteralne (dojelitowe). Dieta powinna zawierać tłuszcze roślinne, witaminy z grupy B, glutaminę, olej rybi. Kwasy omega-3 zmniejszają stan zapalny w przewodzie pokarmowy. Dieta doustna najczęściej opiera się na produktach takich jak: biała mąka, kleiki ryżowe, puree ziemniaczane czy też kisiele.
- Okres IV – okres rekonwalescencji
W tym okresie najważniejsze jest dostosowanie diety indywidualnie do pacjenta, uwzględniając jego samopoczucie, występowanie objawów niepożądanych, preferencji żywieniowych, niedoborów pokarmowych oraz wielu innych czynników. Celem odpowiedniego żywienia jest: prawidłowa funkcja układu immunologicznego oraz odpowiednie fukncjonowanie układu antyoksydacyjnego, który uczestniczy w procesach gojenia ran oraz rekonwalescencji.
„Leczenie żywieniowe u chorych na nowotwory układów krwiotwórczego i chłonnego”, A. Lewandowska, A. E. Woźniak, Hematologia 2016, tom 7, nr 3, 243-249
