Zacznijmy od początku – czym jest gluten?
Jest to białko roślinne, znajdujące się w pszenicy (zawiera największą jego ilość), jęczmieniu, życie, owsie, pszenżycie i orkiszu. Choć niektórzy naukowcy twierdzą, że owies jest wolny od glutenu – nie jest to jednak do końca udowodnione. To właśnie gluten pełni rolę „kleju”, wiążąc mąkę i przyczyniając się do powstania odpowiedniej struktury pieczywa.
Czym jest celiakia?
Celiakia jest chorobą wrodzoną i trwa przez całe życie!
Jest to choroba trzewna, występująca dziedzicznie. Charakteryzuje się nietolerancją glutenu (zwłaszcza jego rozpuszczalnej frakcji gliadyny obecnej w pszenicy). Podczas niestosowania diety bezglutenowej dochodzi do uszkodzenia błony śluzowej jelita cienkiego oraz zaniku kosmków jelitowych. Wówczas mamy do czynienia z nieprawidłowym trawieniem oraz wchłanianiem składników pokarmowych oraz z nieprawidłową motoryką jelit. Celiakia może prowadzić do niedożywienia, niedokrwistości oraz osteoporozy – ze względu na zaburzenia wchłaniania żelaza, wapnia, witamin (A, D, E, K, B12), składników mineralnych. Szacuje się, że częstość zachorowania wynosi 1:100 osób!
Wyróżniamy kilka postaci celiakii:
1. Jawna – towarzyszą jej bóle brzucha, biegunki tłuszczowe, wymioty, brak apetytu, zmniejszenie masy ciała, zaburzenia emocjonalne, cienka i sucha skóra, atopowe zmiany skórne.
2. Ukryta oraz utajona – często nie występują żadne objawy nietolerancji glutenu, jednakże mogą się one ujawnić pod wpływem czynników takich jak: stres, ciąża, zabiegi operacyjne, problemy rodzinne. Objawy celiakii ukrytej: niski wzrost, przelewania w jamie brzusznej, wzdęcia, osteoporoza, zaburzenia płodności, nowotwory przewodu pokarmowego oraz zaburzenia neuropsychiczne.
Jak zdiagnozować celiakię?
Należy oznaczyć przeciwciała przeciwgliadynowe (AGA) w klasie IgG i IgA – jeśli będą dodatnie, musimy wyeliminować gluten z diety. Można także wykonać testy genetyczne, które wskażą nam czy jesteśmy nosicielami genu, predysponującego do wystąpienia celiakii.
Dodatkowo chorobę trzewną rozpoznaje się na podstawie objawów klinicznych, korzystnego wpływu diety bezglutenowej oraz pogorszeniu się stanu zdrowia po wprowadzeniu diety z obecnością glutenu.
Komu zaleca się przeprowadzenie badań przesiewowych w kierunku celiakii?
- Osobom, które cierpią na bóle brzucha, wzdęcia, biegunki, nietolerancję laktozy,
- Osobom, u których występują niepowodzenia ciążowe oraz opóźnienia rozwoju fizycznego,
- Osobom, które chorują przewlekle (nieswoiste zapalenia jelit, cukrzyca, nawrotowe afty jamy ustnej, nowotwory jelita, zespół Downa, zaburzenia układu nerwowego),
- Osobom, będącym krewnymi I stopnia chorego na celiakie.
Jakie produkty są bezpieczne podczas stosowania diety bezglutenowej?
Idąc do sklepu warto czytać etykiety. Gdy dostrzeżemy na nich rysunek przekreślonego kłosa oraz napis „gluten-free foods”, „produkt bezglutenowy”, wówczas możemy bezpiecznie po taki produkt sięgać.
Za produkty bezglutenowe uznaje się produkty, w których zawartość glutenu nie przekracza 20 mg/kg (wg FAO/WHO).
Do ukrytych źródeł glutenu zaliczamy m.in.: płatki zbożowe, chipsy, majonezy, czekoladę płynną, zabielacze do kawy, masło orzechowe, jogurty owocowe, mieszanki przyprawowe, pasztety, parówki, konserwy, niektóre lody.
Dozwolone są wszystkie produkty, które glutenu nie zawierają – czyli produkty wytwarzane na bazie innych zbóż niż pszenica, jęczmień, żyto i owies. Sięgajmy po produkty wyprodukowane na bazie: kukurydzy, ryżu, mąki ziemniaczanej, kaszy jaglanej, tapioki, gryki – kaszki, kleiki, makarony, płatki, pieczywo, skrobia.
Na rynku jest wiele gotowych produktów bezglutenowych np.: wafelki do lodów, makarony, ciasta do pizzy, ciastka, herbatniki a nawet rogale marcińskie, ptasie mleczko, batoniki, muffinki, wafelki, panierki do mięs, koncentraty do wypieku chleba, drożdżówki, pierniczki, pierogi, krokiety, kluski śląskie i wiele wiele innych.
Dieta powinna być łatwostrawna, bogata w pełnowartościowe białko, witaminy, składniki mineralne (głównie żelazo i wapń). W okresach zaostrzenia powinno się również wyeliminować mleko i przetwory mleczne oraz ciężkostrawne owoce i warzywa.
Jakie są zalety prawidłowego odżywiania w chorobie trzewnej?
– odzyskanie utraconej masy ciała,
– podjęcie pracy przez jelita
– wchłanianie składników odżywczych
– powrót kondycji fizycznej oraz psychicznej
UWAGA: Istnieje Polskie Stowarzyszenie Osób z Celiakią i na Diecie Bezglutenowej, które ma za zadanie zwiększyć świadomość ludzi na temat tej choroby oraz polepszyć ich jakość życia.
