Kwas masłowy zalicza się do krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (SCFA) i jest główną substancją dostarczającą energię kolonocytom (komórkom nabłonka jelitowego). W jelicie grubym kwas octowy, propionowy i masłowy stanowią 83% wszystkich SCFA a proporcję między nimi odpowiednio to 60:25:15. Fizjologiczne stężenie kwasu masłowego w jelicie grubym waha się od 1-10 mmol/l.
Kwas masłowy znajduje się w mleku i jego przetworach, serach twardych oraz produktach fermentowanych np. kiszonej kapuście i kiszonych ogórkach (NIE – KWASZONYCH!). Niestety ich ilość w tych produktach jest zbyt mała aby mogła mieć wpływ na nabłonek jelit.
Producentami kwasu masłowego w naszym jelicie grubym są bakterie głównie Clostridium spp., Eubacterium spp., czy Fusobacterium spp. Bakterie te wykorzystują niestrawne węglowodany m.in. oporna skrobia, owies, otręby pszenne, zmielone ziarna zbóż.
Kwas masłowy to nie tylko materiał energetyczny dla komórek nabłonkowych jelit. Kwas ten pomaga w utrzymaniu prawidłowej funkcji jelit i integralności nabłonka jelitowego. Jego zaletą jest również zmniejszenie nasilenia biegunek, przywrócenie właściwej motoryki przewodu pokarmowego, przyspieszenie regeneracji zniszczonych komórek jelitowych oraz zapobieganie przedostania się bakterii z jelita do krwioobiegu.
Niedobór kwasu masłowego w jelicie prowadzi do zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego, upośledzenia regeneracji nabłonka i jego uszczelniania. Warto wspomnieć, że kwas masłowy ma bardzo niską toksyczność i nie zanotowano objawów przedawkowania. Zakładając, że średnia produkcja treści jelitowej wynosi 3-4L/dobę, można oszacować, że 300 mg (2 x 150 mg) maślanu na dobę pozwala uzyskać stężenie wyższe o 1mmol/l – dawkę tę można uznać za dawkę profilaktyczną. U Pacjentów, którzy mają większe zapotrzebowanie na kwas masłowy, lekarz może zlecić większe dawki preparatu. Ważne aby preparat przyjmować po posiłku. W celu pełnego efektu fizjologicznego preparaty maślanu sodu powinny być stosowane przez co najmniej 3 miesiące.
WAŻNE: Efekt działania preparatu jest odwracalny więc stopniowo ustępuje po zaprzestaniu przyjmowania.
Zastosowanie kwasu masłowego jest wskazane głównie we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego (WZJG), chorobie Leśniowskiego-Crohna (ChLC), zespole jelita drażliwego (IBS), uchyłkowatości jelita oraz w zapaleniach jelit po radio- i chemioterapii.
„Kliniczne aspekty zastosowania kwasu masłowego w postępowaniu dietetycznym w chorobach jelit”, T. Banasiewicz, K. Borycka-Kiciak, A. Dobrowolska-Zachwieja i wsp., Przegląd Gastroenetrologiczny 2010;5 (6), 329-334
